Buz ve Ateşin Ülkesi

Yakından bakıldığında İzlanda ne kadar kırıl­gan olduğunu ortaya seriyor: yüzeyi çat­lak­larla delik deşik - düpe­düz par­ça­lan­mış, ikiye ayrıl­mış, yarası açıkda, üzerinde dur­duğumuz sözde sağlam zemin­den yanılmamıza neden olan.

İzlanda, dünyanın kanın­dan doğmuş, vol­kan­lar saye­sinde var olmuş. Her yerde dağlar, nere­deyse Alpler’i andı­rır biçimde karla kaplı – ama aslında dağ olmayan, akla gele­bile­cek her türlü olu­şumda yanar­dağlar. Vol­kanik akti­vite buzun eri­me­sine neden olup çığ gibi ardın­dan kilo­metre­lerce üstün­den silin­dir geçmiş gibi taş­larla düm­düz edil­miş man­za­ra­lar. Ya da siyah, soğumuş sert bir lava küt­lesi ile örülmüş tepeler.

Manzarada değiş­ken­lik yara­tan bin­lerce yıl içinde aşın­mış eski vol­kan­ların eroz­yona uğra­ması, yamaç­la­rında adeta sanki batak kum oluş­muş his­si. Sonra sanki bir vol­kan büyük ve küçük taş­ları tükür­mek için can attığı bir man­zara beli­rir önü­nüzde. Yer yer fan­tezi film­ler­den fır­la­mış gibi görünen yosun kaplı lava ara­zi­leri. Görü­le­bilen bir­kaç ağaç, sanki göv­de­leri olmadan dal­la­rını çorak top­rak­tan uza­tır­mış gibi.

İzlanda davet etmez, İzlanda'nın kim­seye ihti­yacı yok. İzlanda vahşi. Toprağı ile bağ­lan­tıda olun­ma­sını gerek­tirir İzlanda, bu ilkel ama büyü­le­yici doğaya saygı göster­mek gere­kir. Bir de yüz­yıl­lar­dır burada yaşayan insan­lar var - kim bilir neler çekmiş olmalılar?

İzlanda beni düşün­meye sevk ediyor, gezginci dostlar

Hava Durumu + Fırtına + Tehlike Uyarıları

Izlanda'nın hava koşul­ları yol­cu­luk­la­rına devam etmeyi engel­le­diği için turist­ler sık sık mah­sur kalı­yor. Tabia­tı çorak, rüz­gar­dan sığı­na­cak yer­ler az, o kadar geniş alan­ ki, yar­dı­mın ulaş­ması zaman alır. Şehir­lerin dışın­daki yol­lar­da çok az park imkanı var. Yol­cu­luğu­nuzu plan­larken bun­ların hep­sini her zaman göz önünde bulun­dur­ma­lı­sınız. Sayıcak­larımı bir dakika gibi gelen kısa bir sürede gör­düğünüzü hayal ede­bilir misiniz?

• Bayrakları dümdüz yapan güçlü bir fır­tına,
• ardından karla karı­şık yağmur,
• peşinden rüz­gar­lı, mavi, bulut­lu bir gökyüzü,
• ani bir dönüşüm, sanki sisten eli­nizi gözü­nü­zün önünde göre­mi­yor­muş­sunuz gibi,
• çiseleyen bir yağmur ve dolu sonrası,
• sanki bir mık­natıs tara­fın­dan çeki­len, göle doğru akan ve onunla bir­leşen bulutlar
• ve nihaye­tinde yine o bebek mavisi pamuk bulutlu gökyüzü?

Hava Durumu + Fırtına + Tehlike Uyarıları

İzlanda'da seyaha­tinizi plan­larken, yal­nızca gün­lük olarak değil, aynı zamanda durum gerek­çe­sine göre hava durumu ve diğer teh­li­ke­ler hak­kında gün­cel kal­mak önem­li­dir. Ne gibi teh­li­ke­ler mev­cut ola­bilir: vol­kanik pat­la­ma­lar, çat­lak olu­şumu, dep­rem­ler, fır­tı­nalar, kay­gan yol­lar, kaya düş­me­leri, vol­ka­nik dağ­lar­dan gelen sel­ler vb. Liste olduk­ça uzun.

İzlanda'nın resmi web sitesi "Safe­travel"in yanı sıra Vedur, Safe­Travel ve Faerd & Vedur uygu­la­ma­sıda des­tek sunar. Ayrıca çevre yolu boyunca hem rüz­gar hemde sıcak­lık hak­kında yol­cuyu bil­gi­len­diren panolar da bulun­mak­ta­dır. Tüm bu uya­rılar göz ardı edil­memeli.

Kültürel Özellikler

„Ayakkabı Çıkarma“

İzlandada bir kapı eşiğinden geçtiğinizde, ayakkabılarınızı çıkarmalısınız – hatta doktor muayenehanelerinde bile. Bu yazılı olmayan kural İzlanda kültüründe derin kök salmıştır. Bu belki vahşi ve zaman zaman sert doğadan evin korunaklı, mahrem alanına geçişin simgesi. Bundan ayrı ama kesin olarak, volkanik kül, çamur ve lav tozunu yaşam alanlarından uzak tutma ihtiyacından da kaynaklanır.

Bir yandan ev sahibine ve evin kutsallığına bir saygı ifadesidir, diğer yandan sert, çoğu zaman acımasız bir doğada yaşam mücadelesini yansıtır. İzlanda evleri genellikle çok iyi yalıtılmıştır ve jeotermal enerji ile ısıtılır. Bu nedenle çorapla dolaşmak gerekse bile, ayaklarınız üşümez. Ve evet, ister postacı ister başkan olsun, her misafir bu kurala uyar gibi görünüyor.

İzlanda'da kadınsız bir gün

24 Ekim 1975'te İzlanda'nın eko­no­mik hayatı durma nok­ta­sına gelmiş. Neden mi? Çünkü İzlan­dalı kadın­lar artık hem mes­leki hem de poli­tik alanda kar­şı­laş­tık­ları ayrım­cı­lığa ve onla­rın üste­len­diği ailevi işle­rin düşük top­lum­sal tak­di­rine kat­lan­mak iste­me­mişler. O günü çeşitli kadın örgüt­leri koor­dine ve orga­nize etmiş. Çok kadın­lar tara­fın­dan kabul edil­mesi için 24 Ekim'i grev günü olarak adlan­dır­ma­mış­lar. Niha­ye­tinde İzlan­dalı kadın­ların 90%'ı katılmış.

Pek çok kadın çocuk­la­rı­nın bakı­mını baba­la­rına bırak­mış, hatta bazı­ları çocuk­larını iş yerin­deki habersiz çalışan babaya tes­lim etmişler. Bir­çok erkek yemek yap­ma­sını bil­me­diği için, İzlan­dada so­sis­ler tükenmiş. Gaze­te­ler basıl­mamış, fabri­ka­lar, okul­lar ve ban­kalar kapalı kalmış, telefon görüş­me­leri müm­kün olmamış ve hava­yol­ları uçuş­ları iptal etmiş. Rad­yoda haber­ler yayın­la­nır­ken çocuk ses­leri duyulmuş.

Bu eylem etkili olmuş. Bir yıl sonra ilk eşit haklar yasası yürür­lüye geç­miş ve 1980'de İzlanda'nın ilk kadın baş­kanı seçilmiş. Dün­yanın tüm kadın­ları sadece tek bir gün hiç­bir şey yap­masa, ne olur acaba? Her şey eskisi gibi mi olur yoksa er­kek­ler geçen bu sürede öz­gür­leş­mişmidir?

İzlandaca İsimler

İzlanda'daki top­lum­sal yaşamda insan­lar bir­bir­le­rine, tıpkı Tür­kiye'de olduğu gibi, adla­rıyla hitap eder­ler. Almanca'da ve Türkçe'de neza­ket ifa­de­leri (resmî hitap şekil­leri) bulu­nur, an­cak izlan­daca’da bu yok­tur.

Bu olasılıklardan yola çıkarak çocuk­lar için iki soy­adı seçeneği ortaya çıkıyor:

• babaadlı (patronimik) sisteme göre: Kız: Jóns­dóttir + Oğul: Jóns­son
• anneadlı (metronimik) sisteme göre: Kız: Guðrúns­dóttir + Oğul: Guðrúns­son

Ad

Ayrıca, İzlanda'da kul­la­nı­la­bilir isim­ler Kişi Adları Sici­linde mev­cut olmalı aksi tak­dir­de "Man­na­naf­na­nefnd" adında Kişi Adları Komi­tesi tara­fın­dan onay­lan­ması gere­kir. Nüfusu 400.000’i bile bul­mayan bir ülkede bu tür adlan­dır­ma siste­min uygu­lan­ması kolay. Bu nedenle kişi­sel lis­te­lerde önce ad, sonra soy­ad son­rada mes­lek un­vanı liste­le­mek yeterli. Oysa Tür­ki­yede "öğret­men" unva­nına sahip kaç tane Fatma Yılmaz ola­bilir?

İzlandanın suyu

İzlanda "Buz ve Ateş ülkesi" olarak değil, aynı zamanda su diyarı olarak da tanımlanabilir. Bir ada olduğu için sadece değil, aynı zamanda sularla kaplı olduğu için: göllerde biriken su, dereler­deki su, buz halin­deki su, gök­yüzünden gelen su ... Bu nedenle suya bir bölüm ayır­mam doğal. Bundan ayrı su benim için önemli bir konu.

Doğanın giderek patent­lendiği ve şirket­ler arasında paylaş­tırıl­dığı bir dünyada, gıda ya da doğadan oluşan her­hangi şeyin patent­len­mesine kar­şıyım – yani ne tohumlar, ne bitkiler, ne hayvanlar, ne mikroplar, ne de su. Ekilmedikleri halde patent­lenen tohumlar doğal yollarla normal ekilen tohum­ların arasına gitgide karış­makta – buna rağmen çiftçiler bunun için ceza ödemek zorunda mı? Saçmalığın daniskası.

Su patentlenmiş midir? Bilmiyorum. Ama bil­diğim bir şey varsa o da içme suyu yaşam kaynağımız olduğudur - dünyanın her yerinde herkes suya ücret­siz olarak erişe­bilmeli. Bence bu aslında devlet­lerin en önemli sorum­luluk alan­la­rın­dan biridir.

İzlanda'nın içme suyu volkanik kökeni sayesinde yer altı suyu bazalt kaya katman­la­rın­dan süzü­lür - yüksek kalitede doğal bir filtre sistemi. O sebepten kal­siyum ve magnez­yum gibi önemli kim­yasal ele­ment­ler nis­peten daha düşük bir oranda. Bundan dolayı pH değeri 6,5 - 9,5 arasın­da­dır ve bu nedenle suyu yumu­şak olarak sınıf­lan­dı­rı­lır. İzlanda'nın içme suyunun 96 %'sı yer altı suların­dan elde edil­mek­tedir ve devlet kontrolü altın­da­dır.

Yer altı su tedarik hat­la­rının 79'unda yapılan geniş çaplı bir su ana­lizi, İzlanda'nın mus­luk suyu­nun Avrupa Bir­liği'nin 27 üye ülkesi ara­sında açık ara ile en iyi kali­teye sahip olduğunu or­taya koydu. Konuyla ilgili ilginç bir link: OpinVisindi.is: Chemical quality and regulatory compliance of drinking water in Iceland.

Yiyecek + içecek

İzlanda’da nerede yemek yediysek, lezzetliydi – bir istisna dışında, ama o da bizim baharat katmamızla düzeltilebilirdi. Dolayısıyla, Mayıs 2025 itibarıyla İzlanda'nın yaklaşık 400.000 nüfusu ile üç Michelin yıldızlı restorana sahip olması şaşırtıcı değil: 2'si Reykjavík'te ve 1'i Grindavík'te.

Giriş

Pasa­port + Vize düzen­le­me­leri

Önce­likle: İzlanda'ya turist ola­rak giriş hak­kında daha ayrın­tılı ve güve­nilir bil­giler bu say­fa­la­rda bula­bilir­siniz:

• „Island.is: Entry require­ments to Ice­land“,
• „Island.is: Recog­nised travel documents“ ve
• „VisitIceland.com: Pass­port and visa regu­la­tions“.

Bu nedenle gerekli seya­hat bel­ge­le­rini burada kısaca özet­ledim:

• AB ve EFTA vatan­daş­ları için kim­lik kartı yeterli,
• Schen­gen böl­gesi vatan­daş­ları için pasa­port ve oturma izni ve
• diğer ülke­ler­den gelen­ler için vize ve pasa­port.

İthalat Kuralları

İzlanda'yı keyifli ve sorun­suz ziyaret ede­bil­mek için giriş yap­ma­dan önce bilgi edin­mek önem­lidir. İtha­lat kural­ları ve Duty Free hak­kında „Skatturinn.is Travel­ling to Ice­land“ sayfasındaki bilgiler faydalı olabilir.

Gıdalar

İzlanda pahalı. Örneğin bir domates çor­bası 25 € civa­rın­da. Orta sınıf bir resto­randa öğle yemeği menüsü yak­laşık 70 Avro. Aklımda kalan sev­diğim taze pey­ni­rin 400 gramı 8 Avro paha­lı­lığında olduğu, makarna fiyatı ise Almanya'dan fazla farkı yok.

Bu nedenle, seya­ha­ti­nizi ken­din pişir ken­din ye olarak plan­la­maya meyil­li­siniz. Ancak dik­kat­li olun, kişi başına en fazla 10 kg gıdaya izin veril­mek­tedir. Ayrıca, Avrupa Eko­nomik Alanı veya Avrupa Ser­best Tica­ret Bir­liği dışın­dan gelen kişi­lere, et ve süt ürün­leri İzlanda'ya itha­lat etmek yasak oldu­ğunu unut­mamak gerekir - bu konuda daha fazla bilgi için „Mast.is: Import of food for per­sonal use“ bölü­müne bakın.

İlaçlar

Bu ipucu, yal­nızca İzlanda'ya değil, tüm yurt­dışı seyahat­leri için geçer­lidir. Doktor tara­fından dam­galı ve imzalı ulus­lar­arası anlaşı­la­bilir bir dilde ilaç planına ihti­ya­cı­nız var. ADAC, dol­durup dok­to­ru­nuza onay­la­ta­bi­le­ceğiniz „For­mular für die Medi­ka­men­ten­mit­nahme“ adlı bir form sun­mak­tadır.

Ayrıca, ilaç­lar amba­la­jında ve kulla­nım tali­mat­la­rıyla bir­likte taşın­ma­lı­dır. İlaç mik­tarı dahi belir­til­miş­tir: yal­nızca en fazla 100 gün boyunca ihti­ya­cı­nız olduğunu kanıt­laya­bile­ceğiniz kadar. Ülke­nizde reçete gerek­tir­meyen ilaç­lara ve gıda tak­vi­ye­lerine de dik­kat etme­li­siniz. Çünkü bun­lar İzlanda'da reçe­teye tabi veya yasak ola­bilir ya da sadece belirli koşul­lar altında ve önceden izin alı­narak taşına­bilir.

İşi sağlama ala­bil­mek için bana veri­len Lyfjastofnun yet­ki­li­sine yaz­dım ve aşağı­daki cevabı aldım: „All import of medi­ci­nal pro­ducts for per­sonal use to Ice­land must be accord­ing to Regu­la­tion No. 1277/2022 on impor­ta­tion by indi­vi­duals of medi­ci­nal pro­ducts for per­sonal use … Fol­low­ing link is also use­ful even though it is in Ice­lan­dic: Lyf í faran­gri eða pósti – Lyf­ja­stofnun„.

Bini­ci­lik ve Balık­çı­lık Ekip­manları

Kul­la­nıl­mış bini­ci­lik ekip­man­la­rı­nın yanı sıra deriden yapıl­mış eyer­ler, dizgin­ler, yular­lar ve kır­baç­lar ithal edi­lemez. Ancak dez­en­fekte edil­miş kul­la­nıl­mış balık­çı­lık ve bini­ci­lik kıya­fet­leri, eldi­ven­ler, bini­ci­lik çiz­me­leri ve bot­lar dahil olmak üzeri ithal edi­le­bilir. Uygun dez­en­fek­si­yon, vete­riner onaylı bir ser­ti­fika ile kanıt­lan­ma­lı­dır. Aksi tak­dirde, girişte zorunlu dez­en­fek­si­yon mali­yeti alınır.

Hastalık Durumunda

Hastalanıp doktora gitmek kaçı­nıl­maz olması hepi­mi­zin başına gele­bilir. İzlanda'daki sistem düşük nüfus yoğun­luğu nede­niyle bura­da­kinden farklı yapı­lan­dı­rıl­mış­tır. Reykjavik'in yakın çev­re­sinde bu fark edil­mez bile. Uygun bir hasta­neye gider­siniz, AB sağlık sigor­ta kartı­nızı göste­rir­siniz, küçük bir üc­ret öder­siniz ve teda­vinizi olur­sunuz.

Seyrek nüfuslu bölge­lerde durum fark­lıdır. Örneğin, tatilci olarak ayağı­nızı burk­manız hat­ta kır­manız duru­munda, macera baş­lar. Bazı sağ­lık merkez­lerinde dok­tor yok­tur, ancak "Nurse" olarak adlan­dı­rılan özel eğitimli pro­fes­yo­nel­ler var­dır. Teda­vi­nin nasıl devam edi­ceğine dair karar verir­ler, ama tıbbi rapor düzen­le­mez­ler. Belir­til­mesi gereken şudur ki, dok­tor raporu ulus­lar­arası sağ­lık sigor­tası için büyük önem taşı­maktadır.

Örneğin bir kırık teşhisi için rönt­gen muaye­nesi gerek­li­dir. Ancak her sağlık mer­ke­zinde rönt­gen cihazı bulun­maz. Şans eseri hafta sonu rönt­gen cihazı olan bir mer­kezde nöbetçi bir dok­tora rast gel­meniz sizi bir yere götür­mi­ye­bilir. Çünkü doktor belki rönt­gen ciha­zını kulla­na­ma­dığın­dan dolayı, rönt­gen asis­ta­nına ihti­yaç duyu­lur. Asis­tan nöbetçi olma­dığı halde gelirse gene şans­lı­sınız.

Büyük ihtimal­len nöbetçi doktor orto­pedi uzmanı olma­dığı, rönt­gen görün­tü­le­rini değer­len­dire­mediği için görün­tüler Reyk­javík'e gön­de­ri­lir. Ancak Reyk­javik'te rönt­genler hafta sonu incelen­mez. Sonunda, 500 km yol kat edip Reyk­javik'e geri dönüp tatil gün­le­ri­nizi boşa harcar­sınız - bire­bir başımıza gelen de bu oldu.

İzlanda + Türkler + Cinayet?

Avrupa'nın Türk­lere yöne­lik anti­pa­tisi tarih­ten büyük öl­çüde etki­len­miş­tir. Güney­doğu Avrupa'ya kadar uza­nan Osmanlı İmpa­ra­tor­luğu ve Ber­beri kor­san­ları "Türk­ler" ile eş­an­lam­lıydı. Ancak Ber­beri kor­san­lar çoğun­lukla müs­lüman, Kuzey Afrika'daki Ber­beri kıyı­la­rın­dan gelen kor­san­lardı - Türk değil­lerdi.

1627 yılında Grin­davík, Doğu Fiyort­ları ve özel­likle Vest­man­naey­jar'a yap­tık­ları bas­kın­larda yak­laşık 400 İzlan­dalı köle ola­rak ele geçir­me­leri ve 50 kişi öldür­me­leri Türk olma­dık­ları halde "Tyrk­jaránið" (Türk soy­gunu) teri­mini belir­le­miş­tir. Belki de bu yüz­den, 1970'lere kadar İzlanda'da Türk­leri öldür­mek ser­best olduğu söy­len­tisi or­tada dola­şı­yor.

Ancak hukuk kayıt­la­rın­da veya diğer kayıt­larda böyle bir kanıt buluna­ma­mak­tadır. İstiyen her­kes „National and Uni­ver­sity Lib­rary of Ice­land: Lib­rary web­sites“ say­fa­sında lis­te­lenen erken İzlanda tari­hine ait çe­şitli hukuk kay­nak­la­rında "Tyrk­nesk" (Türk) veya "Tyrk­jaránið" (Türk soy­gunu) terim­le­rini vere­rek ken­disi araş­tı­ra­bilir.

Veri + Olgular

Başkent	Reykjavík
Yönetim şekli	parlamentarische Republik
Bağım­sızlık	1944
Para Birimi	ISK (isländische Krone)
Araç tescil numarası	IS
Ülke arama kodu	+354
Acil durum telefon numarası	112
Telefon masrafı	EU-Roaming

karşı­laştırma	İzlanda	Almanya	Türkiye
Yüzölçümü km² [5]	103.125	357.588	783.562
Nüfus [1]	387.558	84.548.231	87.270.501
Nüfus yoğun­luğu (kişi/km²)	4	236	111
İnsani gelişme endeksi (sıralama) [3]	1	5	51
Ortalama yaş (yıl cinsinden medyan yaş) [1]	38	46,8	34
Beklenen yaşam süresi (yıl) [4]	82	81	78
Gayrisafi yurt içi hasıla (kişi başına/USD) [6]	87.205	54.990	15.463
Dünya barış endeksi (sıralama) [2]	1	20	139

Quellen (abgerufen 08.06.2025):

• ^[1] WHO: Data: Germany, Iceland, Türkiye
• ^[2] Vision of Humanity: 2024 Global Peace Index
• ^[3] Vereinte Nationen: Human Development Index (HDI)
• ^[4] Deutsche Stiftung Weltbevölkerung: Datenreport 2024
• ^[5] Wikipedia (deutsche): Seite zu Deutschland, Island, Türkei
• ^[6] World Economic Outlook database: April 2025 – By Countries – Gross domestic product per capita, current prices, U.S. dollars