Avrupa tarihinin büyük bir deniz­ci ulusu Vasco da Gama (Vidigueira Kontu: 1469 - 1524) adıyla bağlı. Por­te­kiz denil­diğinde bir­çok insa­nın ak­lına ge­len isim­dir. Vasco da Gama, Kral Manuel adına Ümit Burnu'nu keşf­edip Hin­distan'a giden deniz yolunu bu­lan bir deniz­ci. Bu keşif Por­te­kiz'in al­tın çağı­nın zemini­ni hazır­lamış, çünkü bu deniz yolu dolam­baç­sız, yani diğer ülke­le­rin hükmü olma­dan, Hin­distan'dan baha­rat, ipek vb. tica­re­tini geliş­tir­meye neden olmuş ve öy­lece ül­keyi zengin­leş­tirmiş.

Her yerde olduğu gibi Por­te­kiz böl­gesi de tarih tara­fından şekil­len­di­ril­miş­tir. MÖ 800'den iti­baren Fenike­liler, Yunan­lılar, Kelt­ler, Lusitanya­lılar ve Kartaca­lılar iz bırak­mış. M.Ö. 206'da Kartaca­lılar Roma­lılar tara­fından def­edil­miş ve bölge Romalı­laş­tı­rıl­mış, ama ancak M.Ö. 19'a nihai ola­rak itaat al­tına alın­mış. Yak­laşık 409 yılın­da Suebi­ler, Alan­lar, Vandal­lar ve Vizigot­lar istila etmiş ve Roma İmpara­tor­luğu or­ta­dan kalk­mış.

711 yılında müslüman generali Târık ibn Ziyâd, Kral Rode­rich'in Vizi­got kral­lığı­nı feth­etmiş. Şim­deki Por­te­kiz alanı 726 sene­sin­de Endül­üs adlı böl­geye da­hil edil­miş. Endü­lüs 726 Emevi Hali­fe­liği tara­fın­dan kuru­lan ve 1492'ye kadar süren hüküm­dar­lığı al­tın­da kalan İber Yarım­ada böl­ge­sinin arap­ça adı. Bu ege­men­lik kuzey­de bir­kaç on yıl, güney­de ise beş yüz­yıl sür­müş. Özel­lik­le Roma İmpa­ra­tor­luğu gibi, yerel nü­fu­sun kül­tü­rü­nü de şekil­len­dir­miş.

Sınırlarda uzun süre Hıristi­yan­lar ve Müs­lü­man­lar ara­sında haki­mi­yet için verilen çetin müca­de­le­ler yaşan­mış. Hıris­ti­yan hüküm­dar­la­rın zafer­le­rin­den sonra, kendi ara­la­rın­da da bir çok ik­ti­dar müca­de­le­leri veril­miş. Niha­ye­tinde, Afonso Hen­riques saye­sinde Por­tu­cale kont­luğu 1143 yılın­da Zamora Antlaş­ması'nın imza­lan­ma­sıy­la kurul­muş, Leon Kral­lığı'ndan ayrı­lıp bağım­sız­lığı­nı kazan­mış. 1251'de Al­gar­ve'nin fet­hin­den sonra bu toprak­lar bu­gün­kü Por­te­kiz'in çekir­deği ha­line gel­miş. 1256'da Alfonso III, mer­ke­zini Liz­bon'a taşı­mış ve bu da Liz­bon'u otoma­tik ola­rak baş­kent yap­mış. Por­te­kiz gibi Av­ru­pa'nın böl­ge­sel olarak en eski ulus­ları ara­sın­da yer alan çok az dev­let vardır.

Kültürel özel­likler

Bir ülkeyi sadece bir kez git­mekle kül­tü­rünü tanı­mış san­mak küstah­lık­tır. Ama her yol­cu­luk yapı­lan dene­yim­lerle ve izle­nim­lerle o ülke­nin ima­jını şekil­len­di­rir. Yaşa­nan­larda bir ger­çek­lik payı olsa da, bu dene­yim­ler öznel­dir. Bende klişe ve basma­kalıp ifa­de­ler­den kaçı­na­mı­yorum, ancak benim kişi­sel dene­yim­lerim veya göz­lem­lerim ol­duğunu ifade ede­bi­li­rim ve baş­ka­la­rı­nın da bu an­lamda başka dene­yimler yaşa­dığını an­cak belir­te­bi­lirim.

Azulejos

"Azule­jos" kelime­sinin kö­keni Arap­çadan gel­mek­te­dir ve pek çok kişi­nin zan­ne­tiği gibi mavi renkle bağ­lan­tısı yok­tur. Kelime Arap­ça fayans (çini veya küçük cilalı taş: az-zulaiǧ, al zulaycha, al zuleycha, al Zuléija) teri­min­den türe­til­miş­tir. Bu tür sırlı piş­miş top­rak çini iş­çi­liği, İber Yarım­adası'nın En­dü­lüs ola­rak bi­linen böl­gesine 711 ve 1492 yıl­ları ara­sın­da­ki Müslü­man ege­men­liği ile gel­miş­tir. Çoğu zaman ol­duğu gibi, yerel usta­lar bu tek­niği benim­semiş­lerdir.

Por­te­kiz mavi azu­le­jos tar­zı­nın temel­le­rini 17. ve 18. yüz­yıl­lar ara­sın­da por­te­kize yer­leşen Hollan­dalı çini res­sam­la­rı at­mış­tır. An­cak zaman çer­çe­ve­sin­de böl­ge­sel kül­tü­rel ve dini un­sur­lar da dahil edi­le­rek Por­te­kiz'e öz­gü bir tarz oluş­tu­rul­muş­tur.

İle­tişim

Diller bir­birine benzer olsa da, Por­te­kiz'de İspan­yolca mak­bul değil­dir. Turist olarak biz ancak İngi­liz­ce ile ile­ti­şim kura­bil­dik ve bil­me­yene rast gel­medik. İngi­lizce hem Al­gar­ve'de hem de Liz­bon'da, muh­te­me­len turis­tik böl­geler olduk­ları için yay­gın. Ama yerel dilde teşek­kür ede­bil­meniz nezake­ti­nizi ve say­gınızı göste­rir, insan­ların hoş­görü­sünü sağ­lar.

Obrigado + Obrigada

Seyaha­ti­mi­zin baş­la­rın­da bazen ObrigadO bazen de ObrigadA dedik­leri konu­sunda ka­famız karış­mış­tı. Araş­tır­ma­la­rımız bile bize yar­dımcı ola­ma­mış­tı. Ara­daki far­kı an­cak Liz­bon'da bir haf­tayı aş­kın bir süre sonra ote­li­miz­deki per­sonel saye­sinde anlaya­bil­dik. Kadın­lara ObrigadA ve erkek­lere ObrigadO deme var­sa­yı­mı­mız yanlış­mış. An­cak söy­li­yenin cin­si­yeti A veya O'yu belir­lermiş. Yani kadın "Obrigada", erkek "Obrigado" der­miş, bu kadar basit, değil mi?

Teşek­kür­ler	Obrigada/Obrigado
Çok teşek­kür ederim	Muito obrigada/Muito obrigado
Evet	Sim
Hayır	Não
Aff­eder­siniz	Desculpe
Lütfen	Se faz favour veya Por favour (Hangi ifadeyi ne zaman kul­lana­cağım­dan emin deği­lim.)
Bir şey değil	De nada
Gün­aydın	Bom dia
İyi günler	Bom dia (öğlene kadar) Bom tarde (öğlenden sonra)
İyi akşamlar	Boa noite
Merhaba	Olá
Görüşmek üzeri	Adeus
Güle güle	Tchau
Ödemek isti­yorum	Quero pagar
Makbuz lütfen	O recibo, por favor
Fiyatı ne kadara	Quanto custa isto

Görgü Kuralları

Nezaket + Saygı

Por­te­kiz'de geçir­diği­miz bu kısa süre boyun­ca bize Al­man­ya'ya na­za­ran daha faz­la sık­lıkta ister otelde, ister oto­büs­lerde ve hatta tren sürü­cü­leri tara­fın­dan bile selam veril­di. Yaş­lı­lara olan say­gıda göz ardı edil­mi­cek ka­dar ön­dey­di, özel­lik­le toplu taşıma araç­la­rın­da, viraj­lar­da düş­me­me­leri için tutan mı fark et­me­dik, ayağa kal­kıp yer veren mi gör­me­dik.

Mesa­feli olmaları

Bizden mi kaynak­landı veya bizim bağım­sız­lığı­mız­dan mı bile­mem, ama Por­te­kiz­li­lerle soru­ları­mızın cevabı öte­sine geçen hiç­bir soh­be­ti­miz ol­madı. Ne­za­ket ile veri­len cevab­lar dışın­da ancak Hint­liler, Japon­lar ve Alman­lar­la daha kişi­sel soh­bet­ler yapa­bil­dik. Diğer ülke­ler­deki dene­yim­lerim ile kıyas­la­dığımda sanki Por­te­kiz­lerin ar­zu et­tik­leri bir mesafa gibi geldi bu bana. Ancak Liz­bon'da lokan­ta­ların önün­den geçer­ken 10 adım başı bizi müş­teri olarak içeri davet etme çaba­ları bende mesa­fe­siz­lik his­sa­yıtı ve bıkın­lık yarat­tı.

Por­te­kiz­li­le­rin Görünümü

Almanya'dan geli­yor­sanız Por­te­kiz­liler daha küçük görünür, Türkiye'den geli­yor­sanız bu fark göze bat­mıyor. Çar­pıcı olan ancak bir­çok Por­te­kiz­linin esmer tenli olması. Bu muh­te­melen iklim koşul­la­rın­dan kaynak­la­nıyor, çünkü Kasım ayında bile Al­gar­ve'de bazen 23°C'yi gör­dük. Fark et­tiğim bir baş­ka şey de Por­te­kiz­li­lerin çok daha az spor­tif ve daha muha­fa­za­kâr giyin­dik­le­riydi. Yine de ol­duk­ça spor­tif kıya­fet­le­ri­mizle ken­di­mizi yer­siz hiss­et­medik.

Em­niyet amaçlı

Özel­lik­le tatil­dey­ken duy­mak iste­me­ye­ceğiniz bir konu bu, ama: Por­te­kiz'de acil durum numa­rası, Alma­nya'yada ve Tür­kiye'de olduğu gibi 112'dir.

Bunun­la bir­likte, bir­çok turis­tin dil enge­lini aş­mak için Liz­bon, Cas­cais ve Porto'daki turizm ofis­le­rinde bir­kaç dil bilen özel eği­timli polis memur­ları görev­len­di­ril­miş. Turist polisi olarak adlan­dı­rılan birim­lerin adres ve telefon numa­ra­ları Polícia Segurança Pública.

Alman konsolos­luğun nöbetçi acil durum çağrı servi­sinin telefon numa­rası: +351 - 96 58 08 092.

Türk konsolos­luğun nöbetçi acil durum çağrı servi­sinin telefon numa­rası: +351 - 93 86 18 805.

Söylenmesi lazım

Koku maddeleri

Birçok ülkede olduğu gibi, kana­li­zas­yon sistemi koku rahat­sız­lığı yara­tacak şekilde tasar­lan­mış­tır. Bu çirkin koku­ları bas­tır­mak için çok yerde oda parfümü kulla­nıl­mak­tadır. Kokuya aler­jisi olan­lar için tam bir kabus.

Musluk suyu

Bir diğer husus ise bazen cilt tah­ri­şine yol aça­bilen klorlu mus­luk suyu­dur. Ne yazık ki içme suyu olarak kul­la­nıl­ması uy­gun değildir.

Ulaşım + Trafik

Trafik kuralları

Dönel kavşak

Araba ile seyahat etmek isti­yor­sanız yabancı bir ülkenin trafik kural­ları hak­kında bilgi edin­me­li­siniz. Çünkü bir trafik kura­lını doğru an­lamak için bazen kişi­sel dene­yim gere­kir, bazen de bu bile yar­dımcı olmaz. Fransa'daki dönel kav­şak dene­yim­le­ri­mizle Por­te­kiz'de­ki­leri karşı­laş­tır­dığı­mızda, Por­te­kiz'deki bu konu­nun en üst sevi­yesi. Ceva­bını hala bil­me­diği­miz pek çok soru kaldı, belki sizde bir ipu­cu var­dır? Az ol­sada emin ol­duğumuz kural­lardan biri şu: kav­şağın içinde bulunan araçın geçiş hak­kına sahip olduğu­dur.

Dikkat etmeniz gereken bir sonra­ki şeyde: hemen ilk çıkış­tan mı veya her­hangi diğer çıkış­tan mı sapı­cağınız. Tek şerit­li döner kav­şak­ların tek şerit­li giriş­le­rinde bu bir sorun teş­kil etmez ve kaza ris­ki az olur. Çünkü sağa dön­mek isti­yor­sanız sağa sin­yal vererek hemen sağ­dan sapar­sı­nız, aksi tak­dirde sola sin­yal verir­siniz ve çıkış­tan kısa bir süre önce sağ sin­yali vere­rek sapar­sınız.

Tek şerit­li bir araba yolun­dan iki şerit­li bir döner kav­şak durumu zor­laş­tırır. Hemen bir son­raki sağa sap­mak iste­yen­ler hemen sağa sin­yal vere­rek dış (en sağ­daki) şeride geçer ilk gelen çıkı­şa sapar­lar. Diğer­leri önce sola sin­yal verip iç şeri­de geçip, çıkış­tan kısa bir süre önce sağa sin­yal vere­rek dönerin (geçiş hak­kına sahip ol­ma­larına rağmen genede kon­trol ede­rek) dış şeri­de geçe­rek son­rada sağa sapar.

İki şeritli giriş yolu ve iki şeritli döner kav­şağı durumu daha da zor­laş­tırır. Yu­ka­rıda anla­tıl­dığı gibi iler­le­meden önce sıraya şu şekil­de giri­lir: ilk çı­kış­tan çık­mak iste­yen­ler sağ giriş şeri­dinde, diğer­leri sol şeride girer.

İki şerit­li bir giriş yolu ve üç şerit­li bir kav­şak akıl ermez bir durum yara­tır. Ama buda var ve biz ak­lı­mıza sahip çık­maya çalı­şırken man­tığımız bizi terk et­miş­ti. Güvende olmak isti­yor­sanız, kav­şak­tan hemen sağa döne­rek ve ardın­dan uygun bir yerde geri dönüş yapa­rak tekrar tekrar kav­şağa sap­ma­nız­dır an­cak. Ama bu tür sürü­cülük man­tıklı olur mu bun­danda şüp­he­liyim, biz şükür­ler olsun kavşak­lardan döne döne sağ sağlim vardık. Şaka bir yana, güve­nilir kaynak­lar­dan bilgi edin­me­nizi tav­siye ederiz.

Hız sınırları

2023'ten itibaren Por­te­kiz'de oto­mobil­ler ve kara­van­lar için aşağı­daki hız sınır­ları geçer­li, levha gibi başka kısıt­lamalar olma­dık­ça:
- yerleşim alan­larında 50 km/s
- yerleşim alan­ları dışında 90 veya 100 km/s
- Otoban 120 km/s
- hız yollarında 100 km/s

Bu konu­larda her zaman olan tavsi­yemiz şudur: lütfen resmi web site­lerden araş­tırın.

Sarı işaret­ler

Bazen sarı renk solmuş oluyor, bu nedenle yolun kena­rın­daki sarı boyan­mış kal­dırım­lara veya şerit­lere dikkat etme­li­siniz. Çünkü sarı işaret­ler "durmak kesin yasak" anla­mına gelir. Dikkat edil­mezse, orada duran araç­lar ya çekilir yada teker­lek kelep­çe­lenip hare­ket­siz hale geti­rilir ve olan cebi­nize olur.

Geçiş Ücret­leri

Por­te­kiz'deki oto­yol ağının çoğu geçiş ücre­tine tabi­dir. Bazı ücrete tabi yol­lar­da gişe bulun­muyor, siz belki far­kına var­mamış oluyor­sunuz ama oto­matik olarak araç pla­kası tara­nıyor. Özel­likle kira­lık araç­larda eğer cihaz kira­lan­ma­dıysa bu durum depo­zito ile ilgili sorun­lara yol aça­bilir.

Toplu taşıma

Bu konuda sadece Liz­bon ve Sintra'da dene­yimiz oldu. Liz­bon'da olduğu gibi Sintra'daki yol­lar da dik, ama üstüne üstelik yılan­kavi yollar çok.

Oto­büs şoförlerinin tam gaz gitme ya da yol­cu­ları düşün­meden aniden durma gibi bir alış­kan­lık­ları var ve bu nedenle oto­büse biner bin­mez sıkı tutun­ma­lı­sınız. An­cak dik­kate alınsa bile, Sintra'daki yol koşul­ları öyle ki oturan yol­cular bile kramp gir­miş gibi tutun­mak zorunda ka­lıyor. Eğer sıkı tutun­ma­say­dık, otobüs şoförü viraj­lara çok hızlı gir­diği için koltuk­ları­mızdan düşe­bilir­dik. Yani: sıkı tutun­mayı unut­mayın!

Bir de geç kalma durumu vardı. Bu görün­güyü Liz­bon'da çok sık yaşa­dık. Bilgi pano­sunda 1 dakika yazı­yorsa, bu 1 dakika çoğu zaman 20 daki­kaya veya daha fazla­sına dönüşe­bili­yordu. Yani bu tür gecik­meler sadece Alman­ya'da yaşan­mıyor.

Kadınlar + Otobüsler + Füniküler + Tuktuk

Gördüğümüz kadarıyla otobüs veya füni­küler kul­lanan erkek­ten fazla kadın vardı. Sadece bir tesa­düf müydü? Bu durum Por­te­kiz­li kadın­ların sos­yal statüsü konu­sunu araş­tır­mama neden oldu ve bu alman­ca baş­lık benim ilgimi çok çekti "Frauen in der portu­gie­si­schen Gesell­schaft (Por­te­kiz top­lu­munda kadın­lar)„.

Yiyecek + içecek

Por­te­kizler sadece Bacal­hau'yu sev­mi­yorlar

Şu Bacal­hau yemeği hak­kında çok bilgi bula­bilir­siniz, bundan dolayı ben bu konuya gir­me­ye­ceğim. Ama git­tiğimiz her yerde balık pişiri­li­yordu, kızar­tı­lı­yordu vs. Al­gar­ve'de koku­sunu ala­bili­yor­dunuz, Liz­bon'da koku­sunu ala­bili­yor­dunuz, Sintra'da koku­sunu ala­bili­yor­dunuz, resto­ran­larda, sokak­larda ... Ve bu yüz­den ben Por­te­kiz­li­lerin her türlü balığı sev­diğine dair ön­yar­gının doğru ol­duğuna ikna oldum.

Ayrıca kendi balıklarını yaka­la­mayı da sever­ler. Al­gar­ve'nin yüksek kaya­lık­ların­daki çıkın­tı­larda olta balık­çı­lığı yapan­ları gör­düğümüz­de sık sık hay­rete düşdük. Acaba ne yaka­lı­yor­lar?

Lokan­talar

Seyahate çıkmadan önce her zaman ziyaret edi­ceğim ülkenin kül­türü hak­kında bil­gi edin­meye çalı­şırım. Alman­yada eski­den sadece lüks restoran­lar­da girişte masa bekle­mek adet­tendi. Por­te­kiz'de ise küçük im­bis­lerde bile. Oku­duğum seyahat­na­me­lerin hiç­bi­rinde bun­dan bah­sedil­mi­yordu ama "sofra adabı" teri­mine çok rast­ladım. Özel­lik­le de dirsek­leri masaya koy­madan yemek ye­melen il­gili pasaj­lara. Ama bizim kül­tü­rü­müzde bile dir­sekler masada yemek yenmez ve ba­şı­nızı yemeğe değil, çata­lı­nızı ağzı­nıza götü­rür­sünüz. Bazen sırf boş­luk dol­durmak için yazı üre­ti­liyor.

Kahve + Smoothie

Evet, Por­te­kiz­liler kah­veyi sevi­yor, çünkü nereye gider­sek gide­lim, her zaman iyi ama sert kahve ve evet, smoothie de içtik. En azın­dan Al­gar­ve'de, her yerde her türlü lez­zetli smoothie içe­bilir­siniz - smoothie'leri sevi­yorum, yaşasın smoothie!

Pastéis de Nata

Yiye yiye yolumuza devam ettik, ama ne yemek! Ve evet, fark vardı. En lezzet­li­si biri Al­gar­ve'de bir diğeri de Liz­bon'da. Pastéis de nata'ya bayıl­dık! "Pastéis de Nata" bizim için her zaman Por­te­kiz'le öz­deş­le­şe­cek, tıpkı "Tavuk göğsü tat­lısı"nın İstan­bul'la ya da "Brötchen" Al­man­ya'la özdeş­leş­mesi gibi. Şimdi de pastéis de nata'nın ne ol­duğunu merak edi­yor­sunuz değil mi?

Vamos explorar portugal, neste sentido viajantes

---

Veriler ve olgular

Başkent	Liz­bon
Yönetim şekli	Yarı başkan­lık sistemi
Bağım­sızlık	1139/1143
Para Birimi	Avro (Euro, EUR)
Araç tescil numarası	P
Ülke arama kodu	+351
Acil durum telefon numarası	112

karşı­laştırma	Por­te­kiz	Al­man­ya
Alan	92.212 km²	357.588 km²
Nüfus	10.421.117 (2021)	84.358.845 (2022)
Nüfus yoğun­luğu (kişi/km²)	113	236
İnsani gelişme endeksi (sıra)	38 (HDI value 2021)	9 (HDI value 2021)
Ortalama yaş (yıl)	45,4	44,6
Beklenen yaşam süresi (yıl)	82	81
Kişi başına gayri safi yurt­içi hasıla (ABD Doları)	24.540	48.756
Dünya Barış Endeksi (sıralama)	7	15

---

Seyahat önerisi:	Evet
Mesafe:	Por­te­kiz doğu sınırı – Köln/Kalk: 1.880 km Por­te­kiz doğu sınırı – İstan­bul/Bağlar­başı: 3.970 km
Ek bilgi:	adimlarim.com'da Por­te­kiz hakkında çeşitli makaleler Por­te­kiz: Al­gar­ve: Algar Seco Por­te­kiz: Al­gar­ve: Car­vo­eiro Por­te­kiz: Al­gar­ve: Bit­ki alemi